Στη σωματοδυσμορφική διαταραχή το άτομο απασχολείται έντονα με κάποιο, συνήθως, ανύπαρκτο ελάττωμα στην εμφάνιση του. Υπάρχουν περιπτώσεις όπου μπορεί όντως να υπάρχει κάποια μικρή ανωμαλία ωστόσο, το άτομο απασχολείται με αυτήν σε υπερβολικό βαθμό.
Το φαινόμενο αυτό έχει συνήθως την έναρξη του στην εφηβική ηλικία, καθώς τότε είναι που το άτομο αρχίζει να παρατηρεί αλλαγές στο σώμα του και επομένως, να ασχολείται περισσότερο με την εικόνα του. Η σωματοδυσμορφική διαταραχή ξεκινά ως δυσάρεστη αίσθηση για την εικόνα του σώματος και καταλήγει σε διαταραχή.
Η κεντρική ιδέα στην σωματοδυσμορφική διαταραχή είναι ότι το ατομο αισθάνεται άσχημο, μη φυσιολογικό και ασχολείται πολύ με την εμφάνιση του. Συνήθως η “ατέλεια” βρίσκεται στο πρόσωπο (π.χ. μεγάλη μύτη) αλλά οποιοδήποτε μέρος του σώματος μπορεί να στοχοποιηθεί ως “ατελές”, όπως το στήθος, οι γλουτοί, τα πόδια και άλλα.
Πολλές φορές το άτομο περνάει αρκετές ώρες την ημέρα κοιτώντας τον εαυτό του στον καθρέφτη ή αντίθετα, αποφεύγει εντελώς το είδωλο του. Συχνό φαινόμενο είναι οι ακραίες δίαιτες, η λήψη σκευασμάτων αδυνατίσματος ή ουσιών για “χτίσιμο μυικής μάζας”. Είναι επίσης πολύ συχνή τακτική του ατόμου να προβαίνει σε αισθητικές επεμβάσεις, οι οποίες όμως δε το ικανοποιούν ποτέ. Γι΄αυτό το λόγο η σωματοδυσμορφική διαταραχή πολλές φορές συνυπάρχει με διαταραχή διατροφής, ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή ή διαταραχή άγχους.
Η διάγνωση και η θεραπεία της διαταραχής αυτής είναι αρκετά απαιτητική διότι το άτομο αρχικά δεν αποκαλύπτει τα συμπτώματα του. Ακόμα όμως και αν το κάνει, αρνείται πεισματικά ότι τα συμπτώματα αυτά έχουν ψυχολογικό αίτιο. Είναι λοιπόν πολύ σημαντικό η ψυχοθεραπεία να επικεντρωθεί στο να βοηθήσει το άτομο να αντιληφθεί πως η αιτία της δυσφορίας του δεν είναι σωματική αλλά ψυχολογική.